Έχετε επιλέξει το δρόμο της ριζοσπαστικής, βασισμένης στις αρχές μη βίας. Ωστόσο, κάποιοι λένε ότι πρόκειται για μια ευγενή στάση, αλλά απέναντι σε έναν επιτιθέμενο, δεν λειτουργεί πλέον. Τι τους απαντάτε;
Η θέση μας δεν είναι «ριζοσπαστική», είναι ορθολογική και ανοιχτή σε συζήτηση και επανεξέταση σε όλες τις πρακτικές προεκτάσεις. Αλλά είναι πράγματι συνεπής ειρηνισμός, για να χρησιμοποιήσουμε τον παραδοσιακό όρο. Δεν μπορώ να συμφωνήσω ότι ο συνεπής ειρηνισμός «δεν λειτουργεί»- αντίθετα, είναι πολύ αποτελεσματικός, αλλά είναι πράγματι ελάχιστα χρήσιμος για οποιαδήποτε πολεμική προσπάθεια. Ο συνεπής πασιφισμός δεν μπορεί να υποταχθεί σε στρατιωτικές στρατηγικές, δεν μπορεί να χειραγωγηθεί και να οπλιστεί στη μάχη των μιλιταριστών. Αυτό συμβαίνει επειδή βασίζεται στην κατανόηση του τι συμβαίνει: πρόκειται για μια μάχη επιτιθέμενων από όλες τις πλευρές, τα θύματά τους είναι ειρηνόφιλοι άνθρωποι που διχάζονται και κυβερνώνται από βίαιους δρώντες, οι άνθρωποι που σύρονται στον πόλεμο παρά τη θέλησή τους με εξαναγκασμό και εξαπάτηση, παραπλανώνται από την προπαγάνδα του πολέμου, επιστρατεύονται για να γίνουν κρέας για τα κανόνια, ληστεύονται για να χρηματοδοτήσουν την πολεμική μηχανή. Ο συνεπής ειρηνισμός βοηθά τους φιλειρηνικούς ανθρώπους να απελευθερωθούν από την καταπίεση της πολεμικής μηχανής και να υποστηρίξουν χωρίς βία το ανθρώπινο δικαίωμα στην ειρήνη, καθώς και όλες τις άλλες αξίες και τα επιτεύγματα της παγκόσμιας κουλτούρας της ειρήνης και της μη βίας.
Η μη βία είναι ένας τρόπος ζωής που είναι αποτελεσματικός και πρέπει να είναι πάντα αποτελεσματικός, όχι μόνο ως ένα είδος τακτικής. Είναι γελοίο αν κάποιοι πιστεύουν ότι σήμερα είμαστε άνθρωποι, αλλά αύριο θα πρέπει να γίνουμε θηρία επειδή μας επιτίθενται θηρία…
Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι Ουκρανοί συμπατριώτες σας έχουν αποφασίσει την ένοπλη αντίσταση. Δεν νομίζετε ότι είναι δικαίωμά τους να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις;
Η πλήρης δέσμευση στον πόλεμο είναι αυτό που σας δείχνουν τα μέσα ενημέρωσης, αλλά αντανακλά τον ευσεβή πόθο των μιλιταριστών και κατέβαλαν πολλές προσπάθειες για να δημιουργήσουν αυτή την εικόνα εξαπατώντας τους ίδιους και ολόκληρο τον κόσμο. Πράγματι, η τελευταία δημοσκόπηση της κοινωνιολογικής ομάδας Rating δείχνει ότι περίπου το 80% των ερωτηθέντων συμμετέχουν στην υπεράσπιση της Ουκρανίας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά μόνο το 6% πήρε ένοπλη αντίσταση υπηρετώντας στο στρατό ή στην εδαφική άμυνα, ως επί το πλείστον οι άνθρωποι απλά «υποστηρίζουν» τον στρατό υλικά ή πληροφοριακά. Αμφιβάλλω αν πρόκειται για πραγματική υποστήριξη. Πρόσφατα οι New York Times έγραψαν την ιστορία ενός νεαρού φωτογράφου από το Κίεβο, ο οποίος «έγινε έντονα πατριώτης και λίγο διαδικτυακός νταής» όταν ο πόλεμος πλησίασε, αλλά στη συνέχεια εξέπληξε τους φίλους του όταν πλήρωσε σε λαθρέμπορους για να περάσει τα κρατικά σύνορα παραβιάζοντας την παράνομη απαγόρευση για όλους σχεδόν τους άνδρες να εγκαταλείψουν την Ουκρανία που επέβαλε η συνοριοφυλακή για να επιβάλει τη στρατιωτική κινητοποίηση χωρίς να τηρηθεί σωστά το συνταγματικό δίκαιο και το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και έγραψε από το Λονδίνο: «Η βία δεν είναι το όπλο μου». Σύμφωνα με την έκθεση του OCHA για την κατάσταση των ανθρωπιστικών επιπτώσεων της 21ης Απριλίου, σχεδόν 12,8 εκατομμύρια άνθρωποι διέφυγαν από τον πόλεμο, εκ των οποίων 5,1 εκατομμύρια πέρασαν τα σύνορα.
Η κρυψογονία, μαζί με τη φυγή και το πάγωμα, ανήκει στις απλούστερες μορφές προσαρμογής και συμπεριφοράς κατά των θηρευτών που μπορείτε να βρείτε στη φύση. Και η περιβαλλοντική ειρήνη, η πραγματικά μη αντιφατική ύπαρξη όλων των φυσικών φαινομένων, είναι η υπαρξιακή βάση για την προοδευτική ανάπτυξη της πολιτικής και οικονομικής ειρήνης, της δυναμικής της ζωής χωρίς βία. Πολλοί ειρηνόφιλοι άνθρωποι καταφεύγουν σε τέτοιες απλές αποφάσεις, δεδομένου ότι η κουλτούρα της ειρήνης στην Ουκρανία, στη Ρωσία και σε άλλες μετασοβιετικές χώρες, σε αντίθεση με τη Δύση, είναι πολύ υπανάπτυκτη και πρωτόγονη και οι κυβερνώντες μιλιταριστές κυρίαρχοι εξουσιαστές συνηθίζουν να φιμώνουν βάναυσα πολλές αντίθετες φωνές. Έτσι, δεν μπορείτε να θεωρήσετε ως γνήσια οποιαδήποτε έκφραση υποστήριξης για την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν ή του Ζελένσκι, όταν οι άνθρωποι δημόσια και μαζικά επιδεικνύουν τέτοια υποστήριξη, όταν οι άνθρωποι μιλούν με αγνώστους, δημοσιογράφους και δημοσκόπους, και ακόμη και όταν λένε τι σκέφτονται κατ’ ιδίαν, μπορεί να είναι κάποιο είδος διπλής σκέψης, η φιλειρηνική διαφωνία μπορεί να κρύβεται κάτω από στρώματα πιστής γλώσσας. Τέλος, μπορείτε να βρείτε τι πραγματικά σκέφτονται οι άνθρωποι από τις πράξεις τους, όπως κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι διοικητές συνειδητοποίησαν ότι οι άνθρωποι δεν πιστεύουν στις ανοησίες περί υπαρκτού εχθρού της πολεμικής προπαγάνδας, όταν οι στρατιώτες συνήθιζαν να αστοχούν σκόπιμα κατά τη διάρκεια των πυροβολισμών και να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με τους «εχθρούς» στη μέση μεταξύ των χαρακωμάτων.
Επίσης, απορρίπτω την έννοια της δημοκρατικής επιλογής υπέρ της βίας και του πολέμου για δύο λόγους. Πρώτον, μια αμόρφωτη, παραπληροφορημένη επιλογή υπό την επιρροή της προπαγάνδας του πολέμου και της «στρατιωτικής πατριωτικής ανατροφής» δεν είναι μια επιλογή αρκετά ελεύθερη για να τη σεβαστούμε. Δεύτερον, δεν πιστεύω ότι ο μιλιταρισμός και η δημοκρατία είναι συμβατές (γι’ αυτό για μένα δεν είναι η Ουκρανία θύμα της Ρωσίας, αλλά οι φιλειρηνικοί άνθρωποι στην Ουκρανία και τη Ρωσία είναι θύματα των μετασοβιετικών μιλιταριστικών πολεμοκάπηλων κυβερνήσεών τους), δεν πιστεύω ότι η βία της πλειοψηφίας προς τις μειονότητες (συμπεριλαμβανομένων των ατόμων) για την επιβολή της κυριαρχίας της πλειοψηφίας είναι «δημοκρατική». Η αληθινή δημοκρατία είναι η καθημερινή καθολική συμμετοχή στην ειλικρινή, κριτική συζήτηση των δημόσιων θεμάτων και η καθολική συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Κάθε δημοκρατική απόφαση θα πρέπει να είναι συναινετική με την έννοια ότι υποστηρίζεται από την πλειοψηφία και αρκετά μελετημένη ώστε να μην είναι επιζήμια για τις μειονότητες (συμπεριλαμβανομένων των μεμονωμένων ατόμων) και τη φύση- αν η απόφαση καθιστά αδύνατη τη συναίνεση όσων διαφωνούν, βλάπτοντάς τους, αποκλείοντάς τους από τον «λαό», δεν είναι δημοκρατική απόφαση. Για τους λόγους αυτούς, δεν μπορώ να δεχτώ τη «δημοκρατική απόφαση να διεξαχθεί δίκαιος πόλεμος και να τιμωρηθούν οι ειρηνιστές» – δεν μπορεί να είναι δημοκρατική εξ ορισμού, και αν κάποιος νομίζει ότι είναι δημοκρατική, αμφιβάλλω αν αυτού του είδους η «δημοκρατία» έχει κάποια αξία ή δίκαιο νόημα.
Έμαθα ότι, παρά τις πρόσφατες εξελίξεις, η μη βία έχει μακρά παράδοση στην Ουκρανία.
Αυτό είναι αλήθεια. Μπορείτε να βρείτε πολλές δημοσιεύσεις για την ειρήνη και τη μη βία στην Ουκρανία, εγώ προσωπικά έκανα μια ταινία μικρού μήκους «Ειρηνική ιστορία της Ουκρανίας» και επιθυμώ να γράψω ένα βιβλίο για την ιστορία της ειρήνης στην Ουκρανία και στον κόσμο. Αυτό που με ανησυχεί, ωστόσο, είναι ότι η μη βία χρησιμοποιείται συχνότερα για αντίσταση παρά για μετασχηματισμό και πρόοδο. Μερικές φορές η μη βία χρησιμοποιείται ακόμη και για να διατηρηθούν αρχαϊκές ταυτότητες πολιτισμικής βίας, και είχαμε (και έχουμε ακόμη) στην Ουκρανία μια αντιρωσική εκστρατεία μίσους που προσποιείται ότι είναι μη βίαιη (κίνημα πολιτών «Vidsich»), αλλά τώρα μετατράπηκε ανοιχτά σε μιλιταριστική, καλώντας σε υποστήριξη του στρατού. Και οι μη βίαιες δράσεις χρησιμοποιήθηκαν ως όπλο κατά τη διάρκεια της βίαιης κατάληψης της εξουσίας από τους φιλορώσους στην Κριμαία και το Ντονμπάς το 2014, όταν ο Πούτιν δήλωσε περιβόητα ότι οι πολίτες, ιδίως οι γυναίκες και τα παιδιά, θα έρθουν ως ανθρώπινη ασπίδα μπροστά στο στρατό.
Πώς πιστεύετε ότι η δυτική κοινωνία των πολιτών μπορεί να υποστηρίξει τους Ουκρανούς ειρηνιστές;
Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να βοηθήσει την υπόθεση της ειρήνης σε τέτοιες συνθήκες. Πρώτον, θα πρέπει να πούμε την αλήθεια, ότι δεν υπάρχει βίαιος δρόμος για την ειρήνη, ότι η τρέχουσα κρίση έχει μακρά ιστορία κακής συμπεριφοράς από όλες τις πλευρές και η περαιτέρω στάση όπως εμείς οι άγγελοι μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε και αυτοί οι δαίμονες πρέπει να υποφέρουν για την ασχήμια τους θα οδηγήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση, χωρίς να αποκλείεται η πυρηνική αποκάλυψη, και το να πούμε την αλήθεια θα βοηθήσει όλες τις πλευρές να ηρεμήσουν και να διαπραγματευτούν την ειρήνη. Η αλήθεια και η αγάπη θα ενώσουν Ανατολή και Δύση. Η αλήθεια ενώνει γενικά τους ανθρώπους λόγω της μη αντιφατικής της φύσης, ενώ τα ψέματα αντιφάσκουν με τον εαυτό τους και την κοινή λογική προσπαθώντας να μας διχάσουν και να μας κυβερνήσουν.
Δεύτερος τρόπος για να συμβάλλετε στην υπόθεση της ειρήνης: θα πρέπει να βοηθήσετε τους άπορους, τα θύματα του πολέμου, τους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους, καθώς και τους αντιρρησίες συνείδησης στη στρατιωτική θητεία. Εξασφαλίστε την εκκένωση όλων των αμάχων από τα αστικά πεδία μάχης χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου, φυλής, ηλικίας, για όλους τους προστατευόμενους λόγους. Κάντε δωρεές σε οργανισμούς του ΟΗΕ ή άλλες οργανώσεις που βοηθούν ανθρώπους, όπως ο Ερυθρός Σταυρός, ή εθελοντές που εργάζονται επί τόπου, υπάρχουν πολλές μικρές φιλανθρωπικές οργανώσεις, μπορείτε να τις βρείτε σε τοπικές ομάδες κοινωνικής δικτύωσης στο διαδίκτυο σε δημοφιλείς πλατφόρμες, αλλά προσέξτε ότι οι περισσότερες από αυτές βοηθούν τις ένοπλες δυνάμεις, οπότε ελέγξτε τις δραστηριότητές τους και βεβαιωθείτε ότι δεν κάνετε δωρεά για όπλα και περισσότερη αιματοχυσία και κλιμάκωση.
Και τρίτον, τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, οι άνθρωποι χρειάζονται εκπαίδευση για την ειρήνη και χρειάζονται ελπίδα για να ξεπεράσουν το φόβο και το μίσος και να υιοθετήσουν μη βίαιες λύσεις. Η υπανάπτυκτη κουλτούρα ειρήνης, η στρατιωτικοποιημένη εκπαίδευση που παράγει μάλλον υπάκουους στρατεύσιμους παρά δημιουργικούς πολίτες και υπεύθυνους ψηφοφόρους είναι ένα κοινό πρόβλημα στην Ουκρανία, τη Ρωσία και όλες τις μετασοβιετικές χώρες. Χωρίς επενδύσεις στην ανάπτυξη της κουλτούρας της ειρήνης και της ειρηνικής εκπαίδευσης των πολιτών δεν θα επιτύχουμε πραγματική ειρήνη.
Ποιο είναι το όραμά σας για το μέλλον;
Ξέρετε, λαμβάνω πολλές επιστολές υποστήριξης, και αρκετοί Ιταλοί μαθητές από το Λύκειο Augusto Righi στον Τάραντα μου έγραψαν για να μου ευχηθούν ένα μέλλον χωρίς πόλεμο. Έγραψα ως απάντηση: «Μου αρέσει και συμμερίζομαι την ελπίδα σας για ένα μέλλον χωρίς πόλεμο. Αυτό σχεδιάζουν και οικοδομούν οι άνθρωποι της Γης, πολλές γενιές ανθρώπων. Κοινό λάθος είναι, βέβαια, η προσπάθεια να κερδίσουμε αντί να κερδίσουμε όλοι μαζί. Ο μελλοντικός μη βίαιος τρόπος ζωής της ανθρωπότητας θα πρέπει να βασίζεται στην κουλτούρα της ειρήνης, στη γνώση και στις πρακτικές της ανθρώπινης ανάπτυξης και της επίτευξης κοινωνικοοικονομικής και οικολογικής δικαιοσύνης χωρίς βία ή με ελαχιστοποίηση της σε οριακό επίπεδο. Η προοδευτική κουλτούρα της ειρήνης και της μη βίας θα αντικαταστήσει σταδιακά την αρχαϊκή κουλτούρα της βίας και του πολέμου. Η άρνηση στράτευσης κατά συνείδηση είναι μία από τις μεθόδους για να γίνει αυτό το μέλλον πραγματικότητα».
Ελπίζω ότι με τη βοήθεια όλων των ανθρώπων στον κόσμο που λένε την αλήθεια στην εξουσία, που απαιτούν να σταματήσουν να πυροβολούν και να αρχίσουν να μιλούν, που βοηθούν όσους το χρειάζονται και που επενδύουν στην κουλτούρα της ειρήνης και στην εκπαίδευση για μη βίαιη πολιτειότητα, θα μπορούσαμε μαζί να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο χωρίς στρατούς και σύνορα. Έναν κόσμο όπου η Αλήθεια και η Αγάπη θα είναι μεγάλες δυνάμεις, αγκαλιάζοντας Ανατολή και Δύση.
Ο Yurii Sheliazhenko, Ph.D. (Law), LL.M., B. Math, Master of Mediation and Conflict Management, είναι λέκτορας και ερευνητικός συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο KROK (Κίεβο), το καλύτερο ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Ουκρανία, σύμφωνα με την ενοποιημένη κατάταξη των ουκρανικών πανεπιστημίων, TOP-200 Ukraine (2015, 2016, 2017). Επιπλέον, είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την αντίρρηση συνείδησης (Βρυξέλλες, Βέλγιο) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του World BEYOND War (Charlottesville, VA, Ηνωμένες Πολιτείες), καθώς και εκτελεστικός γραμματέας του Ουκρανικού Ειρηνιστικού Κινήματος.
Η συνέντευξη διεξήχθη από τον Werner Wintersteiner, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Klagenfurt (AAU) της Αυστρίας, ιδρυτή και πρώην διευθυντή του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης για την Ειρήνη στο AAU.
Βιομόνοια 